Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Tot de algemene risico's behoren risico's als macro-economische ontwikkelingen en rente-, loon- en prijsontwikkelingen. Daarnaast zijn er onzekerheden over (toekomstig) rijksbeleid en ontwikkelingen in wet- en regelgeving die risico's met zich mee kunnen brengen. Door deze onzekerheden is het op dit moment nog niet goed mogelijk de financiële gevolgen van deze risico's te kwantificeren. Hier hebben alle gemeenten in ons land mee te maken.

Het vorige kabinet heeft in haar demissionaire status een aantal aanpassingen doorgevoerd met betrekking tot het gemeentefonds. Na deze maatregelen resteert er echter nog een ‘ravijn’ van € 2,4 miljard op het totale gemeentefonds, waarmee de taken en middelen van gemeenten niet in balans zijn. In het hoofdlijnenakkoord van het kabinet zijn geen wijzigingen van de accressen van het gemeentefonds opgenomen. De VNG blijft zich ook bij het kabinet inspannen om de balans tussen taken en middelen van gemeenten te herstellen. Op dit moment zijn er geen concrete signalen dat een verdere korting van het gemeentefonds tot de mogelijkheden behoort.
De verwachting is dat de nieuwe indexeringsmethodiek op basis van het 8-jaars gemiddelde van het bruto binnenlands product (BBP) een stuk stabieler is dan de trap-op / trap-af methodiek. Het risico van grote schommelingen in het gemeentefonds lijkt daarmee gemitigeerd. Een 8-jaars gemiddelde zorgt voor meer stabiliteit, maar plotseling hoge prijsstijgingen of dalingen werken ook vertraagd door. Hierdoor ontstaat een risico dat de prijsontwikkeling in de praktijk niet aansluit bij prijsontwikkeling van de algemene uitkering.

Voor de verdeling van het gemeentefonds wordt een verdeelsystematiek gebruikt. Vanaf 2023 is sprake van een nieuwe verdeelsystematiek waarbij het aantal maatstaven is teruggebracht van 89 naar 49. De nieuwe verdeelsystematiek heeft geen effect op de hoogte van het gemeentefonds, echter is het bedrag per eenheid toegenomen. Hierdoor kan de wijziging van een maatstaf een groter effect hebben op de hoogte van algemene uitkering. De gemeente Heusden is daarin een voordeelgemeente. Het Rijk bepaalt de hoogte van de algemene uitkering van een gemeente op basis van de maatstaven en maakt daarbij gebruik van formeel vastgestelde gegevens die, met vertraging, door het Rijk worden verzameld. Tot die tijd maakt het Rijk ook gebruik van voorlopige gegevens. We maken zelf een inschatting van de hoogte van de algemene uitkering met behulp van een applicatie. Daar voeren we zelf de maatstaven in en maken een inschatting van de meerjarige ontwikkeling van die maatstaven. Voor het verloop van het inwoneraantal wordt bijvoorbeeld gebruikt gemaakt van de provinciale bevolkingsprognose. Indien dergelijke, meerjarige ontwikkelingen anders lopen dan ingeschat kan er een verschil ontstaan tussen de inschatting en de uiteindelijke hoogte van de algemene uitkering. Dit kan zowel positief als negatief zijn en is daarom niet gekwantificeerd. Ten aanzien van de OZB heeft het nieuwe kabinet in het hoofdlijnenakkoord een maximalisatie van de OZB opgenomen. De uitwerking daarvan is nog onbekend, maar kan mogelijk een effect hebben op correctie van de gemeentelijk belastingcapaciteit op de algemene uitkering.

De risico’s in het gemeentefonds zijn lastig te kwantificeren. Een afwijking in de indexering, of in de inschatting van de maatstaven kan zomaar enkele tonnen verschil betekenen. Bijvoorbeeld bij de correctie van de indexering bij de decembercirculaire. Die correctie loopt op van €200.000 in 2025 naar €500.000 in 2029. Op basis daarvan is in deze jaarrekening voor het eerst een inschatting van het risico opgenomen.

Het zal niemand ontgaan zijn dat er volop ontwikkelingen zijn rondom stikstof en de maatregelen om stikstof te beperken. Hierdoor hebben we te maken met onzekerheden bij het realiseren van onze ambities en uitvoeren van gemeentelijke taken. We zorgen ervoor dat we op de hoogte blijven van de meest recente inzichten en ontwikkelingen, zodat we deze kunnen toepassen in onze gemeente.
Bij de uitvoering van projecten moet rekening gehouden worden met de stikstofnormen. Voor zover het gaat over grondexploitaties is de mogelijke vertraging meegenomen in de risico inschattingen daar. Mochten er andere projecten komen (m.n. in of tegen Natura2000 gebieden) dan kan het zijn dat het voldoen aan een natuurvergunning een langere doorlooptijd vraagt dan bij andere projecten. Hierdoor kunnen voorbereidings- en uitvoeringskosten toenemen. Dit leidt nu nog niet tot een financieel in te calculeren risico. Het grootste risico hier is op dit moment niet financieel maar de onzekerheid over veranderingen in wet- en regelgeving.

Het energie net raakt vol. De verbouwing van het energiesysteem is in volle gang, maar onvoldoende om vraag en aanbod bij te benen. Ondanks alle inspanningen is de toegang tot het elektriciteitsnet met bijbehorende transportcapaciteit niet langer vanzelfsprekend. Op basis van de huidige prognoses, wordt verwacht dat we de komende vijf tot tien jaar nog te maken hebben met wachttijden voor grootzakelijke klanten. Hierdoor kunnen dit soort energie aansluitingen mogelijk niet gerealiseerd worden op het gewenste tijdstip. Hierdoor zullen ontwikkelingen bij bijvoorbeeld bedrijven vertraging kunnen ondervinden. Er zijn ontwikkelingen waarbij gekeken wordt naar prioritering in aansluitingen. De verwachting blijft dat niet alle gewenste aansluitingen mogelijk zijn. Dit is op dit moment niet langer een risico maar de werkelijke situatie waar we ons op moeten aanpassen.